تعریف بیماری قوز قرنیه (Keratoconus)
قوز قرنیه یک بیماری پیشرونده‌ی غیر التهابی قرنیه است که در آن شکل طبیعی قرنیه (که به‌طور معمول گرد یا کروی است)، به تدریج نازک شده و به شکل مخروطی درمی‌آید. این تغییر شکل باعث اختلال در تمرکز نور روی شبکیه و ایجاد مشکلات بینایی می‌شود.
۲. اپیدمیولوژی (شیوع و پراکندگی)
سن شروع: معمولاً در نوجوانی یا اوایل دهه سوم زندگی (۱۰ تا ۲۵ سالگی)
شیوع جهانی: حدود ۱ نفر از هر ۲,۰۰۰ نفر (اما در برخی نواحی بالاتر است)
شیوع در ایران: بالاتر از میانگین جهانی (در برخی مطالعات ایرانی، تا ۳.۳٪ جمعیت)
❗ ایران از کشورهایی با شیوع بالا در آسیا محسوب می‌شود.
علت (اتیولوژی)
علت دقیق هنوز مشخص نیست، اما عوامل زیر در بروز آن نقش دارند:
عوامل ژنتیکی:
- سابقه خانوادگی قوز قرنیه (ژنتیک نقش مهمی دارد)
عوامل محیطی:
- مالش مکرر و شدید چشم‌ها (به‌ویژه در افرادی با آلرژی)
- استفاده بیش از حد از لنزهای تماسی
- مواجهه زیاد با نور خورشید (UV)
بیماریهای همراه:
در افرادی که بیماری آسم، اگزما، رینیت آلرژیک، سندرم داون، مارفان، آتوپی دارند احتما قوز قرنیه بیشتر از دیگران است.
نشانه‌ها (علائم بالینی)
در ابتدای بیماری ممکن است که فرد متوجه هیچ مورد غیر عادی نباشد و در مراحل پیشرفته تر به تدریج نشانه های زیر ایجاد می شود :تاری دید تدریجی-افزایش آستیگماتیسم (نامنظم)-کاهش دید در شب -دوبینی یا چند بینی (به‌ویژه در یک چشم)-حساسیت به نور (فتوفوبی)-دید موج‌دار یا سایه‌دار-عدم اصلاح دید کامل با عینک معمولی.
تشخیص
- معاینه افتالموسکوپی / اسلیت لامپ: مشاهده نازک شدن قرنیه و خط‌های Vogt
- کراتومتری: بررسی انحنای قرنیه
- توپوگرافی و توموگرافی قرنیه: دقیق‌ترین روش تشخیص، برای بررسی نقشه سطح قرنیه و شناسایی مراحل ابتدایی
- پاکیمتری: سنجش ضخامت قرنیه
درمان
بسته به مرحله بیماری، درمان شامل موارد زیر است:
الف) مراحل اولیه:
- عینک یا لنزهای تماسی نرم
- لنز سخت (RGP) یا هیبریدی برای اصلاح دید
ب) پیشگیری از پیشرفت:
- کراس‌لینکینگ قرنیه (CXL): استحکام‌بخشی به بافت قرنیه با اشعه UV و ریبوفلاوین
ج) مراحل پیشرفته:
- ایمپلنت حلقه داخل قرنیه‌ای (Intacs)
- پیوند قرنیه (کراتوپلاستی): در موارد نهایی و تخریب کامل قرنیه
عوارض
کاهش شدید بینایی-حساسیت به نور-ناتوانی در اصلاح دید با عینک -پارگی حاد (Hydrops) قرنیه در مراحل پیشرفته-نیاز به پیوند قرنیه
پروگنوز (پیش‌آگهی)
اگر به‌موقع تشخیص داده شده و درمان شود (خصوصاً با کراس‌لینکینگ)، پیش‌آگهی خوب است.
در صورت عدم درمان یا تشخیص دیرهنگام، ممکن است منجر به نیاز به پیوند قرنیه شود.
سیر بیماری در صورت عدم درمان
- پیشرونده است؛ از تاری دید خفیف شروع شده و به تدریج به آستیگماتیسم نامنظم، کاهش شدید بینایی و در نهایت ناتوانی کامل در بینایی ختم می‌شود.
- در مراحل پایانی، حتی با لنز هم قابل اصلاح نیست.
- Hydrops قرنیه (ورم ناگهانی و شدید) از عوارض نهایی است.
وضعیت بیماری در ایران
شیوع بالاتر از حد متوسط جهانی
عدم آگاهی عمومی و تأخیر در تشخیص مشکل‌ساز است
دسترسی به توپوگرافی قرنیه در کلینیک‌های تخصصی چشم فراهم است
کراس‌لینکینگ و پیوند قرنیه در مراکز تخصصی چشم پزشکی مانند نور، فارابی، خاتم و … انجام می‌شود.
برخی مناطق کویری یا آفتابی ایران (مثل یزد، کرمان) شیوع بیشتری گزارش داده‌اند (احتمالاً به‌دلیل نور UV و خشکی هوا)
توصیه ی مهم
اگر در خانواده ی شما کسی دچار بیماری قوز قرنیه شده است لازم است که سایر بستگان درجه یک ( بویژه خواهر و برادران ) هم توسط چشم پزشک معاینه شوند زیرا احتمال دارد در مراحل اولیه قوز قرنیه باشند.
جواب به برخی سوالات مهم و شایع:
-آیا قوز قرنیه باعث کوری یا نابینایی شدید می شود؟
جواب: خیر معمولا. مگر در مواردی که بسیار پیشرفته بشود و عفونت حاد قرنیه به آن اضافه شود که چنین مواردی امروزه با پیگیری به موقع و رعایت دستورات چشم پزشکی بندرت مشاهده می شود.
-آیا کسی که قوز قرنیه دارد و عینک می زند میتواند عمل لیزیک (یا لازک یا پی آرکی، فمتو، اسمایل) ا انجام دهد؟
جواب: در فردی که قوز قرنیه دارد و احتمال پیشرفت آن وجود دارد هیچ کدام از این اعمال توصیه نمی شود اما گاهی به شرط اینکه چند سال تحت نظر یک چشم پزشک ماهر باشد و ثابت شود که بیماری قوز قرنیه تثبیت شده است و با رعایت اصول دیگر و ممکن است که برای برخی انجام عمل پی آر کی (لازک) اینجا کلیک کنید امکان پذیر باشد.
