تعریف:
دژنراسیون ماکولا مرتبط با سن (AMD) یک بیماری پیشرونده چشم است که ماکولا، بخش مرکزی شبکیه که مسئول دید واضح و دقیق است، را تحت تأثیر قرار میدهد. این بیماری یکی از علل اصلی کاهش بینایی در افراد بالای ۵۰ سال است.
انواع AMD
AMD خشک (غیر ترشحی یا آتروفیک):
شایعترین نوع، حدود ۸۰-۹۰% موارد را شامل میشود.
با نازک شدن بافت ماکولا و تشکیل رسوبات زرد رنگ (دروزن) مشخص میشود.
بهصورت تدریجی طی سالها پیشرفت میکند.
AMD مرطوب (ترشحی یا نئوواسکولار):
این نوع کمتر شایع اما شدیدتراست.
ناشی از رشد عروق خونی غیرطبیعی در زیر شبکیه است که باعث نشت مایعات یا خون میشود.
در صورت عدم درمان، کاهش بینایی سریع ایجاد میکند.
شیوع دژنراسیون ماکولا مرتبط با سن (AMD)
دژنراسیون ماکولا مرتبط با سن (AMD) یکی از علل اصلی کاهش بینایی در سراسر جهان است، بهویژه در افراد مسن. شیوع این بیماری با توجه به سن، قومیت و منطقه جغرافیایی متفاوت است:
- شیوع جهانی:
- AMD حدود ۹% از جمعیت جهان را تحت تأثیر قرار میدهد.
- این بیماری در کشورهای توسعهیافته شایعتر است، احتمالاً به دلیل امید به زندگی بالاتر و طول عمر بیشتر.
- شیوع بر اساس سن:
- در افراد بالای ۵۰ سال، شیوع AMD اولیه حدود ۶-۸% است، در حالی که AMD پیشرفته تقریباً ۱-۲% این گروه سنی را تحت تأثیر قرار میدهد.
- تا سن ۷۵ سالگی، حدود ۳۰% از افراد علائم AMD را نشان میدهند، این گروه سنی خطر بالاتری برای پیشرفت به مراحل پیشرفته بیماری را دارا هستند.
تفاوتهای قومیتی و منطقهای:
- AMD در افراد قفقازی (سفیدپوست) بیشتر شایع است در مقایسه با سایر گروههای قومی.
- توجه: بیشترایرانیان (غیر از هموطنانی که سیاه پوست هستند یا گروه های قومی که با آسیایی ها اختلاط ژنتیکی دارند. مانند قسمتی از افغانستانی ها یا درصدی کم از ترکمن ها ) در گروه نژاد قفقازی قرای می گیرند.
- در جمعیتهای آسیایی-منظور شرق و جنوب آسیا ، شیوع AMD پیشرفته کمتر است، اما به دلیل افزایش جمعیت سالمند، موارد در حال افزایش است.
- در جمعیتهای آفریقاییتبار، شیوع AMD بهطور کلی کمتر است در مقایسه با قفقازیها، اما تفاوت در دسترسی به مراقبتهای چشمی ممکن است باعث موارد تشخیص داده نشده شود.
- انواع AMD:
- AMD خشک: حدود ۸۰-۹۰% از کل موارد را شامل میشود و به آرامی پیشرفت میکند.
- AMD مرطوب: کمتر شایع است (۱۰-۲۰% موارد) اما عامل اصلی کاهش شدید بینایی است.
- با افزایش سن جمعیت در سراسر جهان، تعداد کل موارد AMD بهطور قابل توجهی در دهههای آینده افزایش مییابد.
- بهبود روشهای تشخیصی نیز به شناسایی AMD در مراحل اولیه کمک کرده است.
- وضعیت در برخی کشورها:
- در ایالات متحده آمریکا، حدود ۱۱ میلیون نفر از AMD رنج میبرند، و پیشبینی میشود این عدد تا سال ۲۰۵۰ دو برابر شود.
- در اروپا، AMD علت اصلی نابینایی در افراد بالای ۶۰ سال است و روند شیوع مشابهی با ایالات متحده دارد.
در ایران، مطالعات محدودی در مورد شیوع دقیق AMD انجام شده است. با این حال، با توجه به افزایش امید به زندگی و پیر شدن جمعیت، پیشبینی میشود که میزان بروز AMD در کشور نیز در حال افزایش باشد.
عوامل خطر و علل بیماری:
عبارت است از :
سن: مهمترین عامل خطراست؛ شیوع پس از ۵۰ سالگی افزایش مییابد.
ژنتیک: سابقه خانوادگی و تغییرات ژنتیکی خاص (مانند ژنهای CFH و ARMS2) خطر را افزایش میدهند.
عوامل سبک زندگی:
- سیگار کشیدن (خطر را دو برابر میکند). دقت کنید افرادی که مدام در معرض افراد سیگاری هستند هم در معرض خطر هستند.
- رژیم غذایی پرچرب و چاقی خطر را بیشتر می کند.
- سبک زندگی کمتحرک خطر را بیشتر می کند.
بیماریهای پزشکی :
این موارد خطر را زیاد میکنند.
- بیماریهای قلبی-عروقی.
- فشار خون بالا.
- کلسترول بالا.
عوامل دیگر:در این موارد ریسک بیشتر است.
- قرار گرفتن بیش از حد در معرض اشعه ماوراء بنفش (UV).
- در افرادی با چشمهای روشن. یعنی افرادی که مردمک روشن(آبر یا سبزو …) دارند.
- در جنس مونث (کمی بیشتر در زنان شایع است).
علائم و نشانهها
- تاری یا انحراف دید مرکزی (خطوط صاف ممکن است موجدار به نظر برسند).
- دشواری در تشخیص چهرهها.
- نقاط تیره یا خالی در دید مرکزی (اسکوتوما).
- کاهش درک رنگ.
- ناتوانی در سازگاری با شرایط نور کم.
سیر طبیعی AMD
در صورت عدم درمان سیر بیماری به این صورت است:
- در AMD خشک:
- کاهش تدریجی دید مرکزی طی سالها.
- ممکن است پیشرفت بیماری متوقف یا کند شود اما قابل بازگشت نیست.
- در AMD مرطوب:
- از دست دادن ناگهانی و شدید بینایی در صورت عدم درمان.
- میتواند به سرعت پیشرفت کند و آسیب دائمی ایجاد کند.
درمان
- برای AMD خشک:
- درمان خاصی وجود ندارد، اما میتوان پیشرفت بیماری را کند کرد.
- مکملهای AREDS: دوزهای بالای آنتیاکسیدانها و روی بر اساس مطالعات AREDS/AREDS2. مکمل دارویی با نام تجاری Preservision-3 از شرکت بوش -لامب سرعت پیشرفت را تا حدودی کند می کند.
- تغییرات سبک زندگی (رژیم غذایی غنی از سبزیجات برگ دار، ماهی و کاروتنوئیدها). و رژیم غذایی مدیترانه ای اکیدا توصیه می شود.
- برای AMD مرطوب:
- درمانهای ضد VEGF: داروهایی مانند رانیبیزوماب (Lucentis)، افلیبرسپت (Eylea) یا بواسیزوماب (Avastin) که به داخل چشم تزریق میشوند تا رشد عروق خونی غیرطبیعی را کاهش دهند تاثیر درمانی خوبی دارند.اینها امروزه خط اول درمان هستند. اما باید تداوم داشته باشند.در مورد تزریق داخل چشم این مقاله را حتما بخوانید.
- درمان فوتودینامیک (PDT): استفاده از داروهای حساس به نور و نور لیزر برای از بین بردن عروق خونی غیرطبیعی.این روش امروزه بندرت استفاده می شود.
- درمان لیزر: در برخی موارد، از نور لیزر با انرژی بالا برای از بین بردن عروق خونی غیرطبیعی استفاده میشود. این روش امروزه تقریبا استفاده نمی شود.
- وسایل کمک بینایی: عینکهای بزرگنمایی و دستگاههای الکترونیکی میتوانند کیفیت زندگی را بهبود بخشند.
پیشآگهی
- AMD خشک: از دست دادن بینایی معمولاً تدریجی است، اما در مراحل پیشرفته میتواند به اختلالات جدی منجر شود.
- AMD مرطوب: درمان زودهنگام میتواند در بسیاری از موارد بینایی را تثبیت کند، اما آسیب دائمی در صورت تأخیر در درمان شایع است.
پیشگیری
پیش گیری کامل ندارد. به منظور پیش گیری نسبی رعایت نکات زیر توصیه می شود:
- تغییرات سبک زندگی:
- لزرم ترک سیگار.
- رژیم غذایی سالم سرشار از اسیدهای چرب امگا ۳، آنتیاکسیدانها و لوتئین (مانند کلم، اسفناج، ماهی).
- حفظ وزن مناسب و ورزش منظم.
- معاینات منظم چشم: تشخیص زودهنگام میتواند پیشرفت بیماری را کند کند.
- محافظت از چشمها: استفاده از عینکهای محافظ در برابر اشعه UV.
- کنترل شرایط پزشکی داخلی: مدیریت فشار خون، کلسترول و دیابت
برای بهبود پیشگیری و درمان، افزایش آگاهی عمومی و انجام معاینات منظم چشم در افراد بالای ۵۰ سال ضروری است.
چند سوال مهم:
-آیا فردی که دچار بیماری دژنرسانس وابسته به سن ماکولا (AMD) است میتواند عمل زیبایی پلک انجام دهد؟
جواب: بله
-آیا فردی که دچار بیماری دژنرسانس وابسته به سن ماکولا (AMD) است میتواند عمل زیبایی آب مروارید انجام دهد؟
جواب: بله
-آیا فردی که دچار بیماری دژنرسانس وابسته به سن ماکولا (AMD) است میتواند عمل لیزیک برداشتن عینک را انجام دهد؟
در بیشتر موارد توصیه نمی شود. اما در شرایطی احتمال دارد این کار امکان پذیر باشد.باید معاینه شوید.
