مقدمه
اشکریزش از شکایت های شایع چشم پزشکی می باشد. در این مقاله قصد داریم شما را با مکانیسم و انواع اشک ریزش و علل آن و کلیات درمان آشنا کنیم.
تعریف اشک ریزش
درحالت عادی مقداری اشک روی سطح چشم وجود دارد. در حالت عادی ما احساس نمی کنیم که چشم خیس است یا اشک در چشم جمع می شود.اما اگر فرد احساس بکند که اشک در چشمش جمع شده است( درجه ی خفیف اشک ریزش) و یا خود بخود قطراتی از اشک از چشم سرازیرشده و روی گونه جاری می شود (اشک ریزش شدید) آنگاه گفته می شود که فرد اشکریزش دارد.
در مواقع شادی یا ناراحتی به دلیل تحریک اعصاب مرکزی ترشح اشک بیشتر از ظرفیت مجرای خارج کننده ی چشم می شود و در نتیجه اشک در چشم جمع می شود و یا روی گونه جاری می شود. این نوع اشک ریزش معمولا بیماری تلقی نمی شود. چون در سایراوقات وجود ندارد.
سیر تولید و تخلیه اشک در چشم انسان
در انسان اشک از دو منبع ترشح می شود یکی اشک همیشگی (یا اشک پایه چشم) است که از غدد ریز و پراکنده در سطح چشم تولید می شود و دیگری اشکی است که از غدد اصلی اشک ترشح می شود. این غدد اصلی درقسمت بالا وخارج کاسه ی چشم و نزدیک لبه ی کاسه ی چشم قرار دارند.این غدد بیشتر در موقعیت های شادی یا ناراحتی اشک تولید می کنند.
اشک ترشح شده پس از عبور از روی سطح چشم در اثر نیروی جاذبه و نیز عملکرد شبیه به پمپ پلک ها به سمت مجرای تخلیه ی اشک هدایت می شود. مجاری تخلیه کننده ی اشک در گوشه داخلی چشم قرار دارند. دو عدد مجرا در گوشه داخلی هر چشم وجود دارد یکی در پلک بالا و یکی در پلک پایین. در ادامه ی مسیر این دو مجرا به هم پیوسته و مجرایی مشترک را تشکیل می دهند. این مجرا در ادامه وارد کیسه ی اشک می شود. کیسه اشک هم خود به مجرای نازولاکریمال وصل می شود. این مجرا در انتها وارد بینی می شود. به این دلیل است که در زمان تولید زیاد اشک ما دچار آبریزش بینی هم می شویم.
نشانه های بیماری
بیشترین نشانه بصورت جمع شدن آب در چشم است و در موارد شدیدتر اشک روی گونه جاری می شود. در برخی از انواع بیماری یا همیشه یا بصورت متناوب و دوره ای ترشحات چرکی و عفونی هم در گوشه ی چشم مشاهده می شود. گاهی با فشار کمی پایین تر از جایی که گوشه داخلی چشم قرار دارد گوشه ی چشم مایع غلیظ و چرک مانند از گوشه داخلی چشم بیرون می زند. قرمزی و پوسته پوسته شدن پوست پلک پایین هم گاهی ایجاد می شود.
چه عواملی باعث ایجاد اشک ریزش می شود؟
دو دسته از عوامل می توانند باعث اشک ریزش شوند. دسته اول آنهایی هستند که باعث ایجاد مانع و تنگی یا انسداد در روند تخلیه ی اشک می شوند و دسته ی دوم آنهایی که باعث افزایش تولید اشک می شوند.
عوامل مسدود کننده ی مجرای اشکی متعدد هستند. در نوزدان اشک ریزش معمولا به دلیل عدم تکامل کافی مجرای اشک است و البته گاهی علل دیگر هم دارد. در افراد بزرگسال تنگی مجرای اشک معمولا بدون علت مشخص ایجاد می شود. در این گروه سنی تنگی در هر قسمتی از مجرا می تواند ایجاد شود. گاهی بدنبال ضربه و تصادفاتی که به صورت وارد می شود. مجرای اشک دچار پارگی یا تنگی می شود. تومورها هم نوع خوش خیم و هم بدخیم هم گاهی باعث تنگی مجرای اشک می شوند. عفونت ها و التهاب ها هم در ایجاد اشکریزش گاهی نقش دارند.
گاهی اشک ریزش در اثر افزایش زیاد ترشح اشک ایجاد می شود. اگر روی سطح چشم زخم یا خراش یا التهاب و عفونت ایجاد شود باعث ترشح زیاد اشک و اشک ریزش می شود. اگر جسم خارجی مانند گرد و خاک یا سنگریزه داخل چشم بیفتد باعث اشک ریزش می شود. بعد از عمل جراحی چشم اغلب تا چند روز اشک ریزش وجود دارد.
نقطه ی مقابل اشک ریزش می شود خشکی چشم. برای اطلاعات بیشتر مقاله خشکی چشم را مطالعه کنید. گاهی در بیماری خشکی چشم بصورت مقطعی اشک ریزش هم وجود دارد.
آیا اشک ریزش درمان دارد؟
بله در اکثر موارد قابل درمان است. قبل از انتخاب نوع درمان باید علت اشک ریزش مشخص شود. برای این کار حتما باید فقط و فقط به جراح و متخصص چشم پزشک مراجعه کنید. برخی از اعضای کادر درمان ممکن است آموزش های مقدماتی در زمینه چشم دیده باشند اما این شما هستید که باید تشخیص دهید این فرد چشم پزشک است یا خیر. چشم با معاینه براحتی متوجه علت اشک ریزش می شود. گاهی برای تشخیص دقیق تر نیاز به اقدامات تکمیلی هم هست. عکس برداری هم گاهی لازم می شود.گاهی باید میل زدن تشخیصی انجام شود.
اشک ریزش دوران نوزادی در بیشتر موارد با توصیه های پزشکی و گاهی دارو و بزرگتر شدن نوزاد برطرف می شود. انجام ماساژ روی کیسه ی اشک ( بر اساس آموزش چشم پزشک ) هم به درمان کمک می کند . برخی نوزدان چنانچه تا سن بین ۹ -۱۰ ماهگی بهبود پیدا نکنند ممکن است نیاز به اقدامات درمانی دیگر مانند کاشت استنت یا میل زدن یا عمل پیدا کنند.
توجه داشته باشید اشک ریزش همیشه نیاز به درمان ندارد . اگر علت اشکریزش تنگی مجرای اشکی باشد و مقدار تنگی کم باشد ممکن است نیاز به درمان نباشد. اما در موارد تنگی شدید درمان لازم است. برای رفع تنگی چند روش موجود دارد. میل زدن درمانی یکی از روش ها است. قراردادن استنت( وسایل مخصوص لوله مانند) در مجرای اشک یک روش دیگر است. انجام عمل جراحی از طریق داخل بینی و یا از طریق پوست گوشه داخلی چشم هم بر حسب مورد لازم است.
سوالات شایع
-آیا کسی که اشکریزش دارد می تواند عمل برداشتن عینک بصورت لیزیک، لازک و یا کاشت عدسی انجام دهد؟
در برخی موارد بله . اما در برخی موارد هم باید ابتدا علت اشک ریزش بررسی و درمان شود و بعد عمل های دیگر انجام شود. برای اطلاعات بیشتر مقاله لیزیک ، لازک را مطالعه فرمایید.
-آیا کسی که اشک ریزش دارد می تواند عمل بلفاروپلاستی (زیبایی پلک) انجام دهد؟
در بیشتر موارد اشکریزش بله می توان قبل از درمان اشک ریزش عمل پلک را انجام داد اما باید قبلا معاینه چشم انجام شود واگر عفونت یا خشکی یا بیماری دیگری در سطح چشم هست درمان شود و سپس پلک عمل شود. برای آشنایی بیشتر با عمل زیبایی پلک( بلفاروپلاستی) مقاله مربوطه را مطالعه فرمایید.
همواره سلامت باشید.
