یکی از بیماریهای شایع چشم خشکی چشم است. شیوع آن زیاد است. خشکی چشم با افزایش سن شیوع بیشتری پیدا می کند . این بیماری در خانم ها بیشتر از آقایان مشاهده می شود. سبک زندگی امروزی باعث شده است که خشکی چشم بیشتر از گذشته دیده شود و تعداد بیشتری از مردم از عوارض آن رنج ببرند. در گذشته پدر بزرگ یا مادر بزرگ ها کار چشمی زیادی نداشتند آنها با وجود خشکی چشم زیاد اذیت نمی شدند . اما امروزه این عزیزان هم برای بسیاری از امور روزانه ی خود با اینترنت و موبایل و لپ تاپ سر و کار دارند از تشدید خشکی چشم اذیت می شوند. تغییرات آب و هوا هم مزید بر علت شده است.
کاربرد اشک در چشم دقیقا چیه؟ اگر ما فاقد اشک بشویم یا اشک کافی نداشته باشیم چه اتفاقی می افتد؟
اجزای سطح چشم بخصوص قرنیه و ملتحمه باید همیشه در بهترین شرایط باشند تا وظایف خود را به خوبی انجام دهند. چشم در ساعات بیداری بصورت مداوم در معرض عوامل خارجی فیزیکی و شیمیایی قرار دارد.ذرات گرد و خاک، میکروب های موجود در هوا، ترکیبات شیمیایی در محیط خانه و محیط کار، انواع آلاینده های امروزی در هوا ناشی از فعالیت خودرو ها و کارخانجات، اشعه ماوراء بنفش نور خورشید و دیگر اشعه های طبیعی و مصنوعی تنها بخشی از عوامل آسیب رسان به چشم هستند. بخش عمده ی این عوامل آسیب رسان باید توسط سد دفاعی چشم خنثی شوند.و ظیفه ی اصلی حفاظت از چشم بر عهده قرنیه و ملتحمه ی چشم است. ااین دو خارجی ترین لایه ی چشم هستند. قرنیه و ملتحمه برای سالم مانده به اشک کافی و با کیفیت نیاز دارند. اگر اشک به مقدارکافی نباشد یا کیفیت مناسبی نداشته باشد قرنیه و ملتحمه دچار مشکل می شوند . و به مرور دچار زخم و عفونت شده و گاهی قرنیه سوراخ می شود که تهدید جدی برای چشم است.
اشک دقیقا چیه؟
اشک را باید در عین سادگی ظاهری از جمله یکی از شاهکارهای آفرینش دانست. دانشمندان با وجود اینکه دهها سال است که روی ترکیب اشک تحقیق می کنند اما هر از گاهی به گوشه ی جدیدی از این ماهیت و اهمیت این بخش از چشم پی می برند. اشک صدها ماده شیمیایی با خواص مختلف برای سلامت چشم را در خود دارد. مواد ضد میکروبی، مواد رشد دهنده سلولی، گلبول های سفید دفاعی، مواد غذایی مختلف از جمله این ترکیبات هستند. اشک بر روی چشم لایه ای را ایجاد می کند که ضخامت آن از چند میکرون تجاور نمی کند. این لایه نازک در واقع شامل حداقل سه لایه دیگر است. سطحی ترین لایه لایه چربی است که باعث می شود اشک دیرتر تبخیر شود. لایه ی وسط لابه ی آبکی اشک است. لایه زیرین هم لایه موسین است که به پایداری همه ی این سه لایه روی سطح چشم خصوصا قرنیه کمک می کند.
اشک چگونه تولید می شود؟
در چشم دو نوع اصلی سیستم تولید اشک داریم. یکی سیستم تولید اشک پایه گفته می شود که به صورت مداوم اشک تولید می کند تا همیشه یک لایه اشک کافی روی سطح چشم باشد. اتقاقا مهمترین بخش اشک هم همین اشک پایه است. بخش دیگر آن قسمتی است که در موقعیت های عاطفی و احساسی مانند شادی یا گریه تولید می شود و کم یا زیاد بودن آن معمولا از نظر چشم پزشکی مشکلی ایجاد نمی کند.
تعریف خشکی چشم را با هم مرور کنیم.
چه موقع گفته می شود که کسی خشکی چشم دارد؟
به معنای غیر تخصصی خشکی چشم یعنی اینکه اشک موجود و طبیعی چشم شما برای وضعیت الان چشم شما کافی نیست. چشم پزشک بر اساس معاینه و گاهی عکس برداری بطور دقیق درجه خشکی چشم را می تواند تعیین کند .
علائم خشکی چشم کدام هستند؟
بسته یه شدت بیماری علائم بیماری متفاوت است. اما در فرم خفیف بصورت احساس جسم خارجی در چشم وتاری خفیف دید ، درد خفیف و قرمزی خفیف خود را نشان می دهد. این تاری دید معمولا با پلک زدن کمی بهتر می شود و اگر فاصله پلک زدن ها بیشتر شود دوباره ایجاد می شود. گاهی در موارد شدید تر فرد از درد شدید تر و حساسیت به نور شاکی است و نمیتواند چشم خود را به راحتی باز کند. به سرعت حین کار چشمی مانند نگاه به صفحه موبایل و سایر مانیتور ها و کتاب خواندن خسته می شود. در موارد پیشرفته تر بیماری ممکن است که زخم قرنیه و عفونت قرنیه ایجاد شود که در صورت عدم درمان به موقع باعث سوراخ شدن قرنیه می شود.
علل خشکی چشم چه هستند؟
خشکی چشم یا به دلیل کم بودن حجم اشک تولید شده در چشم است یا به دلیل این است که اشک کیفیف استاندارد و کافی برای چشم را ندارد و زود خشک می شود.
خشکی چشم علل بسیار زادی دارد. گاهی غدد تولید کننده ی اشک بدنبال التهاب ناشی از عفونت ها و سایر التهاب های سطح چشم از بین می روند. گاهی سوختگی حرارتی یا شیمیایی با عث تخریب اینها می شود.بسیاری ار قربانیان گازهای شیمیایی جنگ ها دچار خشکی می شوند. قطره یا پماد ها اگر بصورت طولانی مدت مصرف شوند باعث این مشکل می شوند. و ندرتا بع علل ازثی غدد تولید کنند اشک کم کار هستند. گاهی میزان تولید اشک کافی می باشد اما اجزای تشکیل دهنده ترکیب مناسبی ندارد در نتیجه اشک زود تبخیر می شود. بیمار بهای پلک و لبه پلک می توانند باعث بد کارکردن غدد تولید کننده اجزای اشک شوند. و این مورد خصوصا در سنین میان سالی به بعد زیاد دیده می شود.
چطوری خشکی چشم درمان می شود؟
خوشبختانه بیشتر افراد دچار فرم خفیف تا متوسط بیماری می شوند. پیش از هر گونه اقدام باید با مراجعه به چشم پزشک از تشخیص بیماری مطمئن شویم. بر اساس علت ایجاد کننده درمان مناسب معمولا در دسترس است. مشکل زمانی بغرنج می شود که مراجعه به پزشک دیر باشد و تشخیص صحیح با تآخیر داده شود. استفاده از ترکیبات اشک مصنوعی قسمتی از درمان است. گاهی در صورت عدم وجود منع مصرف ،داروهای کورتون هم تجویز می شود. در موارد مقاوم به درمان هم استفاده ار دارهای تضعیف کننده سیستم ایمنی گاهی لازم می شود. در صورت وجود بیماری دیگری در بدن که چشم را هم مبتلا کرده است باید بیماری اصلی هم درمان شود.در کنار همه ی این ها لازم است که در محیط کار یا زندگی عواملی که باعث تشدید خشکی چشم می شوند را کنترل کنید. به عنوان مثال با روش های در دسترس به افزایش رطوبت محیط کمک کنید. در تماس مستقیم باد قرار نگیرید. بیرون از خانه عینک آفتابی بزنید. بیاد دشته باشید که هوای آلوده باعث ناپایدار شدن لایه اشک و بروز علایم خشکی چشم می شود. همچنین با گسترش زمان استفاده از موبایل و کامپیوتر باید اصول صحیح استفاده از آنها را رعایت کنید. در این زمینه برای آشنایی بیشتر با تاثیرات ناشی از تماشای موبایل و کامپیوتر به مقاله ی مربوط در اینجا مراجعه کنید.
برخی سوالات شاید در مورد خشکی چشم:
- کسی که خشکی چشم دارد می تواند عمل برداشتن عینک-لیزیک، لازک و غیره را انجام دهد؟
بله. البته ابتدا باید خشکی چشم درمان و کنترل شود و پس از آن عمل لیزیک، لازک،فوتولیزیک و یا اسمایل قابل انجام است.
- کسی که خشکی چشم دارد می تواند عمل زیبایی پلک یا لیفت ابرو را انجام دهد؟
بله. البته ابتدا باید خشکی چشم درمان و کنترل شود و پس از آن انجام عمل زیبایی پلک البته تحت نظر چشم پزشک، بلامانع است.
- چرا بهتر است عمل زیبایی پلک و ابرو توسط چشم پزشک انجام شود؟
به دلیل این که تشخیص و درمان بیماری های چشم و به خصوص بیماری های سطح چشم تنها با داشتن اطلاعات تخصصی چشم پزشکی و با تجهیزات یک مطب چشم پزشکی میسر است. کسی که این تخصص را ندارد ممکن است با عمل پلک یا ابرو گاهی باعث تشدید بیماری های سطح چشم شده و می تواند عواقب ناگواری برای چشم ایجاد کند.
دکتر ناصح محمدی
